نگاهی به تئاتر ملی؛ از ماست که بر ماست
عرفان پهلوانی- زنده‌یاد «دکتر مهدی فروغ » در یکمین شماره از دوره دوم مجله نمایش (پاییز 1338) نوشته‌اند:
«با توجه به مناسبات همجواری و لشکرکشی‌ها و نفوذهای متقابلی که بین دو کشور ایران و یونان در دوره 300 ساله از 500 تا 200 پیش از میلاد وجود داشته و همچنین با توجه به اینکه در همین دوره 300 ساله، درام یونان به عالی‌ترین درجه کمال رسیده، شگفت‌آور است که در زمینه تئاتر هیچ نوع نفوذی در ایران صورت نگرفته است. به نظر نگارنده علتش را باید در سنن و آداب اجتماعی و مختصات ملی و روحی ایرانیان جست‌وجو کردد.»
روزی از استادم، جناب آقای «دکتر قطب‌الدین صادقی» شنیدم که شاید بتوان چهار ویژگی را ویژگی‌های مشترک ایرانیان در درازنای زمان دانست. نخست آن که مردم ایران، مردمی اهل عرفان هستند و با هستی پیوندی تغزلی و عاشقانه دارند. شاید از همین رو است که ادب، سخن و موسیقی نزد ایشان گرامی‌تر از دیگر گونه‌های هنری است. موسیقی، البته از گونه ویژه آن؛ زنده‌یاد « دکتر مهدی فروغ » در همان نوشته نوشته‌اند:
«هزار و اندی سال پیش حکیم بزرگ ایران ابن سینا در کتاب شفا موضوع ترکیب اصوات را که مبنای علم هماهنگی است بیان کرده است. چه سبب شده که ملل اروپا از این نظریه کمال استفاده را برده‌اند و امروز هماهنگی [Harmony] یکی از ارکان چهارگانه موسیقی مغرب میباشد. ولی ما به موسیقی یک‌صدایی ( Unison ) خود اکتفا کرده‌ایم. آیا دلیل وجود این محدودیت این است که موسیقیدان‌ها و نوازندگان ما نتوانسته‌اند به مشارکت یکدیگر کاری را انجام دهند؟ فارابی و اسحاق و ابراهیم موصلی وزراب فارسی و دیگران، همه، هنرشان به صورت انفرادی اجرا می‌شده است. هنوز هم اغلب نوازندگان معروف ما به تنهایی در کار خود تسلط دارند، ولی وقتی صحبت از گروه و جمعیت به میان می‌آید کمیتشان لنگ می‌ماند.»
مردم « عرفان » دوست ایران هماره مردمی دیندار بوده‌اند؛ از دوران فرهنگ مهری- میترایی گرفته تا آیین زرتشت و دین اسلام و دیگر دین‌هایی که ایرانیانی به آنها باورمندند. ویژگی دوم مردم ایران آن است که ستمبر (مظلوم) بودن را نسبت به ستمگر (ظالم) بودن بهتر و بیشتر در پسند می‌آرند. الگوی بزرگ و برتر باستانی ایشان «ایزدمهر» است که در «سیاوش»، این پهلوان وفادار به پیمان، نمود می‌یابد. دکتر فروغ در همان نوشته، نوشته‌اند:
«پدران ما نه تنها قبل از ظهور اسلام علاقه‌ای به تئاتر نشان نداده‌اند، بلکه بعد از آن هم این بی‌علاقگی به قوت خود باقی بوده است. مترجمان عالی مقام ایرانی و عرب که در قرون اولیه اسلام همت خود را صرف ترجمه و تلخیص کتاب‌های مربوط به فلسفه و علوم و حکمت و نجوم و طب یونان به زبان عربی کرده‌اند، به رساله بوتیقا توجه شایسته‌ای ننموده و به ترجمه‌های مجمل و بدون تفسیری از آن اکتفا کرده‌اند و آن را بابی از منطق و جز صناعات خمس شناخته‌اند. در حالی که این کتاب در واقع دستور تراژدی است و تراژدی عالی‌ترین مظهر ذوق و طبع بشر میباشد و در زمان ارسطو درجات عالی را سیر می‌کرده است.»
سومین ویژگی بارز بسیاری از ایرانیان را تمایل ایشان به «دلالی» و «واسطه‌گری» دانسته‌اند. به ویژه از دوره پارت‌ها که ایران و پس از آن «راه ابریشم» گسترش یافت. ایرانیان دریافتند که فلات ایران دچار «خشکسالی»های پی در پی و «کم‌آبی » است و در بیشتر سرزمین‌های ایران کشاورزی با دشواری‌های فراوانی روبه‌روست. گسترش بسیاری از شهرهای ایران با دلالی و واسطه‌گری همراه بوده است. ویژگی چهارم و بسیار مهم ایرانیان آن است که مردم این سرزمین از نژادها، زبان‌ها، فرهنگ‌ها و باورهای گوناگون دور هم گرد آمده‌اند. ایران از گردهمایی پارس و کرد و لر و بلوچ و گیلک و مازنی و خراسانی و زرتشتی و ارمنی و آذری و مسلمان و کلیمی و مسیحی و... سامان یافته است. پیامد این ویژگی شاید آن باشد که «هویت ملی» ایرانیان با چالش همراه شده است. حکیم توس سروده‌اند:
ز ایران و از ترک و از تازیان نژادی پدید آید اندر میان
نه دهقان، نه ترک و نه تازی بود سخن‌ها به کردار بازی بود
همه گنج‌ها زیر دامان نهند بکوشند و کوشش به دشمن دهند
به گیتی کسی را نماند وفا روان و زبان‌ها شود پرجفا
بریزند خون از پی خواسته شود روزگار بد آراسته
زیان کسان از پی سود خویش بجویند و دین اندر آرند پیش (فردوسی)
به راستی ما باید بپذیریم که در هر آن چه با پساوند «ملی» همراه است، با چالش روبه‌رو هستیم. از صنعت و خودروی ملی گرفته تا تیم و سرمایه ملی و... «تئاتر ملی» ایران هم از این قاعده دور نیست. هر ملتی یکسری الگوهای رفتاری و ارزش‌های ملی دارد که نمود آنها را در آثار ادبی و هنری آن ملت می‌توان دید. شاید گوناگونی پرشمار الگوهای رفتاری و ارزش‌های ملی ایرانیان موجب شده است تا نگاه‌ها و دیدگاه‌ها در تعریف هنر ملی و تئاتر ملی گوناگون و پرشمار شوند. باید به یاد داشت که این چالش ویژه تئاتر نیست و برای نمونه چالش‌ها بر سر گزینش «روز شعر و ادب پارسی» هم فراوان بوده و هست. دکتر فروغ در همان نوشته، نوشته‌اند:
«معروف است که می‌گویند ایرانی‌ها کارهای انفرادی را بهتر از کارهای اجتماعی انجام می‌دهند. آیا این ادعا صحیح است؟ و آیا به همین دلیل است که هنرهای اجتماعی و مخصوصا تئاتر تا این درجه نزد ما عقب مانده است؟»
ملک‌الشعرای بهار صد البته با نگاه بر ویژگی‌های روزگار نزدیک به صد سال پیش و نه امروز و این روزگار سروده‌اند:
این دود سیه فام که از بام وطن خاست از ماست که بر ماست
وین شعله سوزان که برآمد ز چپ و راست
از ماست که بر ماست
جان گر به لب ما رسد از غیر ننالیم با کس نگسالیم
از خویش بنالیم که جان سخن این جا ست از ماست که بر ماست
ما کهنه چناریم که از باد ننالیم بر خاک ببالیم
لیکن چه کنیم، آتش ما در شکم ماست از ماست که بر ماست
اسلام گر امروز چنین زار و ضعیف است زین قوم شریف است
نه جرم ز عیسی (ع)، نه تعدی ز کلیساست
از ماست که بر ماست
گوییم که بیدار شدیم، این چه
خیالی ست
بیداری ما چیست؟
بیداری طفلی است که محتاج به لالاست از ماست که بر ماست
میان هنرهای گوناگون پیوند برقرار است و رسانه‌های هنری با یکدیگر داد و ستد داشته و دارند. هنرها به یکدیگر یاری، سود و بهره رسانده‌اند. سینما و تلویزیون همیشه وامدار دستاوردهای تئاتر بوده‌اند و البته تئاتر هم از امکان‌های تکنولوژیک و فناوری این دو رسانه بهره گرفته است.
سهم و نقش تئاتر ملی در ریخت‌یابی سینمای ملی و رسانه ملی بحث مهمی است که امیدوارم به نیکی بدان
پرداخته شود.
انتشار نود و نهمین شماره مجله اطلاعات حکمت و معرفت
نود و نهمین شماره ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت انتشار یافت، این پرونده به دبیری هژیر مهری، «دین‌پژوهی۳» نام گرفت. اولین نوشتار این شماره که سومین دفتری است که به مساله دین‌پژوهی اختصاص یافته، گفت‌و‌گویی‌ست با محمد فنایی اشکوری از منیره پنج‌تنی با عنوان «مهم‌ترین مباحث فلسفه دین» که در آن برجسته‌ترین مسایل دینی و تفاوت فلسفه دین با علم کلام مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در ادامه، «فلسفه دین در یک نگاه» گفت‌و‌گوی دیگری است با محمد لگن هاوسن از هژیر مهری، در این نوشتار ابتدا و مقدم بر هر چیزی به رابطه دین با علم و سیاست به طور مستقل و جداگانه بررسی می‌شود. سومین عنوان از مطالب بخش دفتر ماه شماره نود و نهم، «فعل الهی در جهان» است، مقاله‌ای از آلوین پلنتینگا و ترجمه‌ای از هژیر مهری. «واقع‌گرایی و ناواقع‌گرایی دینی» عنوان مقاله‌ای از جان هیک و ترجمه‌ای از نغمه پروان است. این مقاله سعی بر بررسی نوع نگاه به دین و اندیشه‌هایش را دارد. «دین و باور دینی در اندیشه متاخر ویتگنشتاین» نام نوشتاری است از نواب مقربی. در نهایت به عنوان آخرین نوشتار در بخش دفتر ماه تیر ۹۳ مقاله‌ای از پیتر واردی با ترجمه‌ای از علیرضا رضایت به چاپ رسیده است.بخش ادب و هنر شماره نود و نه، شامل دو مقاله است؛ سه نکته درباره «بیت» و «شعر» در گلستان سعدی به قلم جویا جهانبخش و زیباشناسی شعر در قرن ۱۶ از ووادیسواف تاتارکیویچ و ترجمه مشترک سید جواد فندرسکی و شادی حدادپورخیابان.
حکمت اشراقی در عهد صفویه ایران و گورکانیان هند، اولیم مبحث مورد بحث از چهار عنوان مقاله بخش اندیشه و نظر است، هوشنگ شکری نگارنده این نوشتار است. در ادامه بخش دوم «تجلی الهی و تولد روحانی در عرفان اسماعیلیه» منتشر شد، نگارنده هانری کربن است و مترجم انشاءالله رحمتی. «نجم‌الدین کبری» نام سومین عنوان مقاله در این بخش است، از حامد الگار و ترجمه جمشید جلالی شیجانی. در آخر اندیشه و نظر ۹۹ با مقاله علی پیری با عنوان «پوزیتیویسم و نقد آن از نظرگاه هابرماس» به پایان می‌رسد.«آداب و ادب آموزش» تک مقاله‌ای‌ست از سید مسعود رضوی در بخش کتاب در ادامه در این بخش گفت‌وگویی با نادر انتخابی از منیره پنج‌تنی به چاپ رسیده است با عنوان «دین، دولت و تجدد در ترکیه»؛ در ادامه معرفی کتاب خارجی از کیان رضوی بخش کتاب را پایان می‌دهد. آخرین بخش مجله هم به گزارش اختصاص یافته است.
افشای ریز یارانه مطبوعات در دولت احمدی‌نژاد
ایسنا- معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد برای آنچه شفاف‌سازی عنوان کرده، جدول یارانه‌های روزنامه‌ها از سال 1384 تا 1391 را اعلام کرد.
طبق مندرجات این جدول، روزنامه‌های «کیهان» و «ایران» در دولت احمدی‌نژاد علاوه بر دریافت‌های دلاری هر کدام بیش از 10 میلیارد تومان یارانه دریافت کرده‌اند. همچنین در سال 1391 یک‌سوم کل یارانه اعطایی به هفت نشریه خاص و دوسوم مابقی به 164 نشریه دیگر تعلق یافته است.
طبق این اطلاعات، نشریه‌هایی مانند «جام جم»، «رسالت»، «جوان»، «وطن امروز»، «جمهوری اسلامی»، «دنیای اقتصاد»، «قدس»، «خراسان»، «کیهان» و «ایران» در دو دوره دولت احمدی‌نژاد، علاوه بر دریافت‌های ارزی (چندصد هزار دلاری) هر کدام بیش از دو و بعضا بیش از سه میلیارد تومان یارانه دریافت کرده‌اند. برای نمونه روزنامه «وطن امروز» در پنج سال حیات خود در دولت احمدی‌نژاد بیش از دو میلیارد و 645 میلیون تومان دریافتی داشته این در حالی است که برای نمونه، روزنامه «شرق» در هشت سال تنها 575 میلیون تومان یارانه دریافت کرده است.
طبق این اطلاعات، علاوه بر هفت روزنامه‌ای که در سال آخر دولت احمدی‌نژاد (سال 91) یک‌سوم یارانه اعطایی به 171 نشریه را به خود اختصاص دادند، یعنی روزنامه‌های «جام جم»، «جوان»، «رسالت»، «ایران»، «اطلاعات»، «کیهان»، و «وطن امروز» نشریه‌های «ابتکار»، «ابرار ورزشی»، «تابناک» (ملت ما)، «تماشا»، «جمهوری اسلامی»، «خبر جنوب»، «خبر ورزشی»، «خراسان»، «دنیای اقتصاد»، «شرق»، «مردم‌سالاری» و «عصر مردم»، یک‌ششم یارانه اعطایی را جذب کرده‌اند.
برای شهرام شکوهی دعا کنید
ایسنا- شهرام شکوهی که مدت‌هاست سابقه بیماری قلبی دارد بار دیگر در بستر بیماری افتاد.این خواننده پاپ در صفحه شخصی خود در این باره نوشته است: «بالاخره بعد از چند روز تحمل درد شدید ناچار شدم که مجددا به بیمارستان و عمل آنژیوگرافی تن بدهم.برایم دعا کنید که مشکل قلبم با آنژیو یا نهایتا آنژیوپلاستی حل بشه و کار بالا نگیره.»شکوهی موسیقی را از سال ۱۳۷۱ با کلاس آواز ایرانی شروع کرده است. سبک خوانندگی شهرام شکوهی موسیقی سنتی ایرانی است. وی که معتقد است به اندازه کافی این صداها شنیده شده، سعی کرد نوع استفاده از آن را تغییر داده و با موسیقی بر پایه گیتار اسپانیش تلفیق کند.
اجرای «ترانه‌های محلی» با صدای اشکان خطیبی
ایلنا- پس از موفقیت کنسرت- تئاتر «در روزهای آخر اسفند...» در اواخر سال گذشته این بار همان گروه با اضافه شدن چهره‌هایی جدید، موسیقی- نمایش «ترانه‌های محلی» را در سالن اصلی تئاتر شهر روی صحنه می‌برد.در این اجرا بازیگرانی چون مهتاب نصیرپور، علی عمرانی، اشکان خطیبی، ژاله صامتی، هومن برق نورد، علی سرابی و... حضور دارند. اشکان خطیبی، علی زند وکیلی و هانا کامکار در بخش خوانندگی این موسیقی- نمایش حضور دارند.این نمایش در بخش‌های مختلف به موسیقی نواحی مختلف کشور می‌پردازد و در هر بخش یک خواننده از همان خطه کشور به اجرای برنامه می‌پردازد. مثلا در بخش موسیقی کردی، «هانا» کامکار علاوه بر بازیگری، اجرای موسیقی آن بخش را به عهده دارد.اعضای این گروه از طریق 9 فیلم سینمایی شاخص که به فرهنگ بخش‌های مختلف کشور پرداخته است، گروه نمایشی و موسیقی توانمندی‌هایشان را در همان حوزه به نمایش خواهند گذاشت. مثلا در بخش پرداختن به موسیقی استان گیلان فیلم «باشو» و بخش‌هایی از آن استفاده شده و فیلم «داش آکل» نیز در زمان پرداختن به موسیقی استان فارس مورد استفاده تیم کارگردانی قرار گرفته است تا تلفیقی جالب از موسیقی و سینما و نمایش، جذابیت‌های این اثر را چند برابر کرده باشد.
بدرقه غریبانه پیکر منوچهر درفشه
مهر- مراسم تشییع پیکر منوچهر درفشه هنرمند تصویرگر صبح روز گذشته دوشنبه 30 تیرماه با تاخیر یک ساعته از مقابل خانه هنرمندان برگزار شد که کیانوش غریب‌پور، رییس انجمن تصویرگران دلیل این تاخیر را تعطیلی یک ساعته بهشت زهرا (س) به دلیل شب قدر عنوان کرد و در سخنانی درباره این هنرمند گفت: همه کسانی که از نزدیک او را می‌شناختند و ما که دورادور شناختی از او داشتیم می‌دانیم که او دارای شخصیتی متین، آرام و جدی در کارش بود.غریب‌پور ادامه داد: بر خلاف همه ما که به آفتی دچار شده‌ایم که سعی داریم در نقطه‌ای که قرار داریم حتی اگر این نقطه از آن ما نباشد سروصدای زیادی برپا کنیم اما درفشه بی‌هیاهو زندگی کرد و عمر پربرکتی داشت که تصاویر خاطره انگیز او در کتاب‌های درسی و غیر‌درسی از ثمرات عمر اوست.این هنرمند تصویرگر یادآور شد: جنس تصویرگری و رفتار حرفه‌ای او برای خیلی از ما آرزو بود و امیدواریم آرشیو و ذهن کم‌حافظه تصویری و تاریخی ما سازمان یابد تا کسانی همچون او مهجور نمانند و اگر چه در زندگی خیلی در کنار او نبودیم، اکنون باید در کنار پیکر بی‌جان او قرار گیریم.در ادامه این مراسم پیکر منوچهر درفشه روی دست معدود حاضران در این مراسم تشییع شد و در آمبولانس قرار گرفت.