نمایش در ادبیات فارسی: قیاسی میان پیدایی تراژدی یونانی و نقالی ایرانی
تلویزیون در جایگاه پرمخاطب‌ترین رسانه گروهی که به خصوصی‌ترین جمع انسان‌ها، یعنی خانه و خانواده آنها نفوذ می‌کند و تاثیر بسیاری بر ایشان می‌گذارد، نگاه بسیاری از اندیشمندان، هنرمندان، دانشگاهیان، حوزویان، سیاستمداران و... را به خود دوخته است.
شاید پرمخاطب‌ترین و تاثیرگذارترین برنامه تلویزیون، برنامه‌های نمایشی آن باشد. در کنار برنامه‌های نمایشی تلویزیون همچنان تئاتر و سینما کارکرد خود را از دست نداده‌اند و روزآمد شده‌اند به گونه‌ای که هر جا سخن از دین، هنر، ادبیات، تاریخ، اقتصاد، سیاست و... به میان می‌آید، یادی از هالیوود نیز می‌شود.
در جامعه هنری امروز ایران، بهره‌گیری از گنجینه پرارزش ادب پارسی و داستان‌های دینی و مذهبی، روزآمد کردن و گذار آنها به رسانه‌های نمایشی (دراماتیک)، به دیگر بیان نمایشی (دراماتیک) کردن ادب پارسی و داستان‌های دینی و مذهبی از دغدغه‌های اصلی هنرمندان و مدیران هنری است. گنجاندن درس‌هایی مانند «جنبه‌های نمایشی ادبیات پارسی 1 و2» در سیلابس درسی مقطع کارشناسی ارشد رشته ادبیات نمایشی دستاورد همین نگاه ویژه است.
اما آنچه در این میان مطرح می‌شود و درنگ‌برانگیز است، استفاده برخی از هنرمندان از راهکارهای خاورین (غربی) برای نمایشی کردن داستان‌های ادبیات پارسی است در حالی که اینگونه راه‌ها در بیشتر موارد پاسخگو نبوده‌اند و گهگاه در تضاد با باورهای دینی و ملی مردم رخ می‌نمایند.
شاید بهترین گونه بهره‌مندی نمایشی از داستان‌های کهن پارسی با نگاه به شرایط و ویژگی‌های اجتماعی، زیستی و باورشناختی پیدایش این داستان‌ها، همان شیوه‌های نمایش ایرانی است؛ همان شیوه‌هایی که تا به امروز هم بیننده‌شان را شیفته می‌کند و به کامشان شیرین می‌آید. گواه این ادعا نیز بسیاری از تجربه‌های نمایشی بر پی‌نهاد ادب پارسی و داستان‌های دینی و مذهبی با بهره‌گیری از شیوه‌ها و گونه‌های خاورین (غربی) است که ناموفق بوده‌اند.
حال روزآمد کردن و دراماتورژی شیوه‌های نمایش ایرانی خود بحث جدی و مهم دیگری است که پژوهش‌ها و جستارهای دیگری را خواهان است...
میان تئاتر یونانی و نمایش ایرانی تفاوت‌هایی وجود دارد و برخی از این تفاوت‌ها به پیدایش این دو بازمی‌گردد. شاید همین دلیلی شده است برای آنکه تلاش‌های بسیار در راستای تئاتر کردن داستان‌های کهن پارسی به دستاوردی اندک رسند. در این نوشتار دگر بار نگاهی می‌افکنیم به دو آبشخور تئاتر و تراژدی یونانی و آنها را با نمایش و نقالی ایرانی مقایسه می‌کنیم.
تئاتر و تراژدی یونانی در شرایطی ریخت می‌یابد که یونانیان در «تعادل آپولونی- دیونیزوسی» قرار داشتند؛ تعادلی میان خرد و احساس. یونانیان روزمرگی خود را در پرتو اخلاق و اندیشه‌های خردورزانه فلاسفه خود می‌گذراندند با این وجود در فرصت‌هایی همچون جشن‌های دیونیزوسی لگام از اخلاق برمی‌کشیدند، به ناخودآگاه خود اجازه بروز می‌دادند و به کام‌جویی حتی به‌گونه‌ای افراطی می‌پرداختند. از نمونه‌های افراطی این کام‌جویی می‌توان از هم‌بستری‌های جمعی یاد کرد و به یاد داریم که جشن‌های دیونیزوسی نقش پررنگی در پیدایش، گسترش و پیشرفت تئاتر و تراژدی یونانی داشتند.
این در حالی است که ایرانیان حتی پیش از اسلام نیز به‌واسطه تدین به دین زرتشت اخلاق‌گرا بودند و کفه دین و مذهب و اخلاق ایشان بر کفه احساس و لذتشان می‌چربید. این خود موجب آن شد که هماره نمایش و نقالی ایرانی با مشکل‌ها و مانع‌هایی روبه‌رو و در پاره‌ای موارد طرد شود.
یونان باستان از دولتی مرکزی و قدرتمند آسوده و از دولت‌شهرهایی به نسبت هم‌پایه و هم‌توان بهره‌مند بود. این خود موجب آن می‌شد که دیکتاتوری به کناره رود و دموکراسی به میانه آید. قائل شدن حق برای دو سوی ماجرا، گفت‌وگو و دیالوگ را در پی داشت.
این در حالی است که ایران آن هنگام همواره پادشاهی را به خود دید. گرچه شماری از این پادشاهان دادگران پرتوانی همچون کوروش بزرگ بودند اما به هر روی آنان کم و بیش رنگ استبداد بر خود می‌گرفتند. این خود تک‌گویی و مونولوگ را در پی داشت و نمایش حاصل از این سامان نیست مگر نمایش‌های تک‌گویانه‌ای چنان قوالی و فرزندش نقالی.
مدیرعامل خانه سینما : در دولت دهم با قفل و زنجیر به سینماگران پاسخ می‌دادند
مدیرعامل خانه سینما با اشاره به وجود رد پای تیم شمقدری در مشکلات امروز سینما گفت که قبل از پایان دولت دهم پول‌هایی از این دولت خارج شد و در جاهایی دپو شد تا با استفاده از آن برنامه‌ریزی شده سایت‌سازی شود و با تشکیل دولت سایه؛ با دولت جدید مقابله شود.
عسگرپور در نشست خبری دیروز با اشاره به روند برگزاری مجمع عمومی گفت: ما ابتدا بعداز بازگشایی خانه سینما مجمع عمومی را در تاریخ 15 مهرماه برگزار کردیم و اساسنامه پیشنهادی تصویب شد. اساسنامه را در 27 دی‌ماه برای ارشاد ارسال کردیم و 29 دی‌ماه اساسنامه مورد تایید وزارت ارشاد قرار گرفت. بعداز آن صنوف مدارک خودشان را برای ثبت به دبیرخانه رسیدگی به مراکز فرهنگی دادند و قرار بود 20 اسفندماه مجمع آن برگزار شود اما بعد مشکلاتی پیش آمد که در مجمع عمومی مصوب شد هیات‌مدیره فعلی ابقا شود و تا یک سال آینده برای ثبت صنوف و همچنین برگزاری مجمع عمومی اقدامات لازم صورت گیرد.
وی ادامه داد: در این مدت بازگشایی خانه سینما در دولت جدید همکاری خوبی بین ما و سازمان سینمایی بود و در طرح‌هایی همچون سلام سینما و جشنواره فیلم فجر مشارکت داشتیم ضمن آنکه شوراهای مرکزی اصناف انتخابات خود را برگزار کردند.این کارگردان با تاکید بر اینکه ابقای هیات مدیره برای به وجود نیامدن مشکل جدید در حوزه فرهنگی است، گفت: رابطه خانه سینما با دولت‌ها به جز چهار سال گذشته همیشه رابطه‌ای با تعامل بوده است. این تعامل یک روز بیشتر بوده و یک روز کمتر. ما همیشه با دولت‌ها تعامل داشته‌ایم و گفت‌وگو کرده‌ایم اما اسم این گفت‌وگو را حرف شنوی یا تمکین از دولت نمی‌توان گذاشت هرچند قرار هم نیست که ما با دولت‌ها بجنگیم.عسگرپور در پاسخ به سوالی پیرامون اینکه خانه سینما مخالف دادن هدیه رییس‌جمهور یا بن به سینماگران بوده، گفت: باید بین تعریف خانه سینما و فعالیت‌های یک اداره کل خدماتی تفاوت قائل شد. هر صنفی باید در راه توجه به اعضای خود فعالیت خود را بکند.
وی ادامه داد: ما در زمان دادن هدیه رییس‌جمهور در دولت قبل هرگز با تحقیر صحبت نکردیم بلکه معتقد بودیم رفتار دولت با دادن این بن‌ها مانند کسی است که سفره غذایش خالی است ولی در آن سالاد و سس بسیار می‌گذارند.
وی ادامه داد: آمار مشخصی از داده شدن این بن‌ها وجود ندارد اما آنچه اعلام شده؛ این است که 11 میلیارد تومان برای این بن‌ها هزینه شده درحالی که ما چهار سال اعلام کردیم با نصف این مبلغ می‌توان صندوق بیمه بیکاری را راه‌اندازی کرد حال به ما بگویند که کدام بهتر است؟ اگر صندوق راه‌اندازی می‌شد؛ اهدای این بن‌ها نیز در کنار آن کار خوبی بود.
مدیرعامل خانه سینما با اشاره به پولی که دولت در دوره جدید گرفته است، گفت: بودجه قبلی ما تقبل شده بود و ما در دوره جدید 500 میلیون تومان پول گرفتیم و درحال تسویه بدهی‌های خود هستیم هر چند ما می‌توانستیم با پیگیری شکایت خود جلوی ضرر و زیان بیشتری را بگیریم اما به دلیل اینکه نمی‌خواستیم با دولت جدید مشکل پیدا کنیم و دولت جدید ناچار نباشد به خاطر دولت قبل ضرر و زیان بدهد این کار را نکردیم. همین‌جا بگویم این پول کمتر از پولی است که به یک سایت سینمایی داده شده است.
عسگرپور با اشاره به وجود رد پای تیم شمقدری در مشکلات امروز سینما گفت: قبل از پایان دولت دهم پول‌هایی از این دولت خارج شد و در جاهایی دپو شد تا با استفاده از آن برنامه‌ریزی شده سایت‌سازی شود و با تشکیل دولت سایه با دولت جدید مقابله شود.
وی ادامه داد: در دولت قبل فضای گفت‌وگو وجود نداشت و ما و اعضای خانه سینما اگر به مدیران سینمایی حرفی می‌زدیم آنها سریع در مقام پاسخگویی برمی‌آمدند یا با قفل و زنجیر سراغ افراد می‌رفتند. امروز نیز افرادی هستند که از بعضی دفاتر، اخبار را به سازمان سینمایی در سایه می‌برند.
عسگرپور در رابطه با گفت‌وگوی کمیسیون فرهنگی مجلس و دیدار با آنها گفت: ما از این کمیسیون درخواست کردیم که با آنها دیدار کنیم و حرف‌های ما را بشنوند زیرا معتقدیم این کمیسیون باید با انحرافات برخورد کند اما این برخورد باید قبل از تشکیل آن انحراف باشد.
انتشار «خیابان آه بلندی است که بی تو کشیده‌ام»
گروه فرهنگ- هادی مومنی بعد از 10 سال کتاب دوم خود را به نشر سپرد. کتاب «خیابان آه بلندی است که بی تو کشیده‌ام» هادی مومنی توسط نشر سحر (راه مانا) منتشر شد.
این کتاب شامل چهار دفتر از شعرهای سال 1388 تا 1391 این شاعر است. دفتر اول با عنوان «بی‌خوابی» شروع این مجموعه را شکل می‌دهد و مخاطب را به خواندن شعرهایی دعوت می‌کند که انگار در خواب سروده شده‌اند.
شکلِ بازِ این شعر بین دو بازو/ بیرون از من رقم می‌خورد/و خیلی دورتر از این‌ها/در درنگی کوتاه/رنگ می‌باخت...
مخاطب در همان برخورد اول متوجه عاشقانه بودن شعرها می‌شود، عشقی که شاید با شرایط اجتماعی- زیست جهان- مولف و البته مخاطب معاصر همراه است.
بدترین رنج‌های متصل/درهای سینه را /باز گذاشته‌اند/بنیان‌گذار فراموشی/تو نیستی/می‌ترسم ناقص بنویسم
در دنیایی که «تجربه» به امری غیرممکن تبدیل شده است، شاید تنها جایی که بتوان چیزی را تجربه کرد شعر باشد. ما به واسطه وسایل و رسانه‌های مدرن ارتباطی جدید مثل فیس‌بوک و موبایل هر روز از تجربه کردن واقعیت چیزها دور افتاده‌تر می‌شویم و شعر تنها جایی است که هنوز می‌تواند آدمی را شگفت‌زده کند.
«شهر» و تجربه‌های شهری و البته «بی‌خوابی» که به نظر از دل کلانشهرها به وجود آمده‌است همراه با عشق و زندگی روزمره از ویژگی‌های دفتر اول این مجموعه هستند.
آسمان خورشید را /پشت گوش انداخته نازنین/تو باید/تنها به خانه باز گردی/و من سر از انقلاب درآورم - بی‌کتاب
دفتر دوم که عنوان «ایده‌هایی برای شعر» را بر پیشانی دارد، غالبا شامل شعرهایی است که هر کدام گفت‌وگویی با هنرمندهای رسانه‌های دیگر یا آثار هنری است.
شب آنتونیونی زن /در تاریک‌ترین قسمت مرد/ پنهان/ مضطرب بود/مرد/روزنامه می‌خواند/زن گریان/ شکسته و تلخ/مرد پیکاسو بود/نیچه بود/ فروید بود/زن ترسیده بود
سکوت اینگمار برگمان نوشته بارن/کلمات پراکنده شدند/حالا هر کجای این دنیا / که ترجمه شوی /دیوانه‌ات می‌شوم
دفتر سوم و چهارم یعنی «قطعات بی‌زمان» و «قطعات ناتمام» شعرهای کوتاهی هستند که روحیه‌ای رمانتیک، اجتماعی و حتی گاهی سیاسی دارند.
روزنامه‌ها را /می‌بندند/ فکرم پر از کلاغ می‌شود
پرچم/در بزرگراه/جریان بی‌قراری من بود/بسته به میله‌ای/وقتی چون باد گذشتی
به‌طورکلی شعرهای این کتاب نشان از تلاش شاعری دارند که سال‌ها به شکل مداوم با کلمات جنگیده و مثل مجسمه‌سازی دقیق به فرم‌تر و تازه‌ای از کلمات رسیده است. سادگی شعرها عمقی را پیش می‌کشند که مخاطب می‌تواند در برخورد با آنها فعال باشد و به ناخودآگاه زبان نزدیک شود. شعرها پس از خوانده شدن ادامه پیدا کرده و اینگونه نیست که با یک بار خواندن دست شعر و شاعر رو شود. در این اشعار همواره افقی معنایی وجود دارد که مخاطب می‌تواند به سوی آن گام بردارد، همچنان که بارت می‌گوید: «وحدت متن، نه در مبدا آن بل در مقصد آن حاصل می‌شود.»
شاعر با ساز و کارهای آشنایی‌زدایی و شالوده‌شکنی در زبان معنای گوناگون و مبهم را ارایه می‌کند. بسیاری از شعرهای کتاب «خیابان آه بلندی است که بی تو کشیده‌ام» به روشنی متاثر از ایده متن نوشتنی بارت هستند، یعنی تلاش نویسنده برای کمرنگ کردن نقش خودش و اهمیت دادن به خوانش مخاطب. تا شاید مخاطب هم در خوانش شعرش، سودای رسیدن به معنا را کنار گذاشته و سرخوشانه درگیر متن شود. این کتاب تازه با زبان شیرین و پر از زخم و خاطره‌اش دری است تازه به نگاه کردن به اطرف و از نو دیدن چیزها. آن‌گونه که خود می‌گوید: با احتیاط به همه چیز نگاه می‌کنم/مبادا فراموشت کنم.
برگزیدگان دومین دوره جایزه داستان بیهقی معرفی شدند
مهر- مراسم پایانی دومین «جایزه داستان بیهقی» عصر روز جمعه 23 اسفندماه با حضور چهره‌هایی مانند محمود دولت‌آبادی، محمد شمس لنگرودی، فرزانه طاهری، احمد پوری، عباس مخبر، اسدالله امرایی، ابوتراب خسروی، شهریار وقفی‌پور و بسیاری دیگر و با حمایت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، در تالار ایوان شمس در تهران برگزار شد.
در این مراسم و پس از قرائت بیانیه هیات داوران مرحله نخست و نیز بیانیه پایانی هیات داوران جایزه داستان بیهقی، برترین‌های دومین دوره این جایزه به شرح زیر معرفی شدند:
برگزیدگان دومین دوره جایزه داستان بیهقی: رتبه اول: نسیم مرعشی (تهران) به خاطر نگارش داستان «نخجیر»، رتبه دوم: حسین شیخ‌الاسلامی (تهران) به خاطر نگارش داستان «آدم‌ها که حرف نمی‌زنند»، رتبه سوم: مسعود لک (تهران) به خاطر نگارش داستان «هراس از تماشای کبوتر با چشمان باز». (به برگزیدگان، تندیس، لوح تقدیر، 500 هزار تومان جایزه نقدی و کتاب امیری حسنک وزیر با امضای محمود دولت‌آبادی اهدا شد).
شایستگان تقدیر دومین دوره جایزه داستان بیهقی: ژیلا رفیعی (تهران) به خاطر نگارش داستان «گاو ماده‌ای که زیر دست سلاخ، ماو می‌کشید»، مریم منوچهری (تهران) به خاطر نگارش داستان «کاش بچه‌ام را ...»، مصطفی میرزایی (ملایر) به خاطر نگارش «توی برف می‌چسبید» و آرمان معراجی (سلمان شهر) به خاطر نگارش داستان «شوهر دلخواه تو». (به شایستگان تقدیر، تندیس، لوح تقدیر، 200 هزار تومان جایزه نقدی و کتاب امیری حسنک وزیر با امضای محمود دولت‌آبادی اهدا شد).
همچنین در این برنامه از دو داستان نویس خردسال، رضا سلیمانی و تارا فرزاد تجلیل شد.
کتاب روایت تهران رونمایی شد
ایلنا- «روایت تهران» با حضور دکتر احمد مسجدجامعی رییس شورای شهر تهران، دکتر جمال کامیاب مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران، نویسندگان کتاب، هنرمندان و مدیران شهری در خانه هنرمندان تهران رونمایی می‌شود.کتاب «روایت تهران» با آثاری از ناهید طباطبایی، مهام میقانی، سپینود ناجیان، محمدرضا زمانی، یاسمن احسانی، آیین نوروزی، علی خدایی، حمیدرضا صدر، حمید امجد، منصور ضابطیان، شهرام زرگر، مریم کهنسال، فرزانه دوستی، کاوه فولادی‌نسب، سیاوش طالبیان، تهمینه منزوی، محمد میرزاخانی و محمدرضا بهزادی تلاش دارد تا فضاهای عمومی شهر تهران را بازآفرینی کند.
این مجموعه کتاب که قرار است بعد از این به موضوعات مختلفی مانند فضاهای عمومی، پرسه در شهر، حاشیه‌نشینی در شهر و... بپردازد که در اولین جلد خود موضوع فضاهای عمومی شهر تهران را از نگاه نویسندگان برجسته ادبی مورد بازتولید قرار داده است.گفتنی است کتاب «روایت تهران» ساعت ١٧، ۲۴ اسفندماه در سالن ناصری خانه هنرمندان ایران با حضور علاقه‌مندان حوزه کتاب رونمایی شد.
جدیدترین خبر از مراحل تولید فیلم کاهانی
ایسنا- «از هر نظر معمولی» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی عبدالرضا کاهانی در فصل بهار جلوی دوربین می‌رود.
سعید خانی، مجری طرح این فیلم در گفت‌وگویی درباره آخرین وضعیت تولید «از هر نظر معمولی» بیان کرد: پس از صدور پروانه ساخت، صحبت‌های اولیه با عوامل پشت دوربین انجام و حضور این عوامل در پروژه تقریبا قطعی شده است. وی ادامه داد: ما اکنون درصدد جذب سرمایه‌گذار هستیم تا زمانی که آقای کاهانی به ایران باز می‌گردد، هرچه سریع‌تر پیش‌تولید «از هر نظر معمولی» را آغاز کرده و آن را در فصل بهار جلوی دوربین ببریم.عبدالرضا کاهانی که سال قبل برای ساخت فیلمش به فرانسه رفت اخیرا برای فیلم «از هر نظر معمولی» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی خودش، پروانه ساخت گرفت. این کارگردان سینمای ایران فیلم‌هایی چون «هیچ»، «بیست»، «بی‌خود و بی‌جهت»، «اسب حیوان نجیبی است» و... را در کارنامه هنری‌اش دارد.
نصیریان و کابلی در «تانگوی تخم‌مرغ داغ»
ایلنا- علی نصیریان، امین زندگانی و فرزانه کابلی به نمایش
«تانگوی تخم‌مرغ داغ» هادی مرزبان که قرار است اردیبهشت‌ماه در تالار وحدت اجرا شود، پیوستند.پیش از این حضور فردوس کاویانی، قاسم زارع، لیلا برخورداری، پریسا مقتدی، مهدی عبادتی، اکرم حاج‌حسینی و سهیل دیوسالار در این نمایش قطعی شده بود.
«تانگوی تخم‌مرغ داغ» داستان فروریختن پدرسالاری و شکوفایی فرزندان است، امید به پاکی و صداقت جوانان و آینده‌ای روشن که در پناه حرکت آنها به وجود آمده است.
در این نمایش یکصد دقیقه‌ای، وحید لاری به عنوان طراح دکور، جهانسوز فولادی به عنوان آهنگساز، ماریا حاجیها چهره‌پرداز و شبنم روزبهانی به عنوان طراح لباس با گروه همکاری می‌کنند.