یادنامه مهندس هوشنگ سیحون به همراه مصاحبهای منتشرنشده با او: زندگی «پدر معماری مدرن ایران» در آثارش جریان دارد
مهندس هوشنگ سیحون نیاز به معرفی چندانی ندارد. برخی او را پدر معماری مدرن ایران میدانند. فعالیت هنری و معماری وی در طول نیمقرن زبانزد همه عاشقان فرهنگ و هنر ایران زمین بوده است. وی سبک خاصی در معماری ایران پدید آورد که تلفیقی هماهنگ و موزون بین گونههای معماری سنتی و کهن ایران با فناوری، دانش مهندسی و سبک مدرن معماری جهان است.
سیحون در خانوادهای آشنا با موسیقی به دنیا آمد. پدربزرگ او میرزا عبدالله فراهانی از پیشگامان موسیقی سنتی و معروف به پدر موسیقی سنتی ایران بود. مادر وی، مولود خانم از نوازندگان تار و سهتار و نیز دایی او مرحوم احمد عبادی، استاد بزرگ سهتار بود.
او پس از پایان تحصیل معماری در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به دعوت آندره گدار (اولین رییس دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و رییس اداره باستانشناسی وقت ایران) برای ادامه تحصیل راهی پاریس میشود و در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (بوز آر) طی حدود سه سال تحت تعلیم اوتلو زاوارونی به تکمیل دانش معماری خود میپردازد و در سال ۱۳۳۰ فارغالتحصیل شده و به ایران باز میگردد. او در بازگشت به ایران در سن ۲۳ سالگی نخستین اثر معماری خود که بنای یادبودی بر آرامگاه بوعلی سینا بوده است را طراحی کرده و در مسابقه طراحان برنده میشود.
سیحون در طول سالهای فعالیت خود عضو شورای ملی باستانشناسی، شورای عالی شهرسازی، شورای مرکزی تمام دانشگاههای ایران و کمیته بینالمللی ایکوموس (Icomos، وابسته به یونسکو در پیش از انقلاب) بوده و به مدت ۱۵ سال مسوولیت مرمت بناهای تاریخی ایران را برعهده داشته است.
وی استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده و یک دوره ریاست این دانشکده را عهدهدار بوده است. استاد هوشنگ سیحون به مرد بناهای ماندگار معروف است. از میان پروژههای طراحی و ساخته شده وی میتوان به آرامگاه بزرگانی چون خیام، کمالالملک، بوعلی سینا، نادرشاه افشار، کلنل محمدتقی خان پسیان و دهها مقبره و آرامگاه دیگر و نیز طراحی بنای «موزه توس» در سال ۱۳۴۷ و همچنین ساختمان بانک سپه در میدان توپخانه تهران اشاره کرد.
وی همچنین طراحی ساختمانهای سازمان نقشهبرداری کل کشور، کارخانه نخ ریسی کوروس اخوان، کارخانه آرد مرشدی، مجتمع آموزشی یاغچی آباد، سینما آسیا، سینما سانترال، کارخانه کانادادرای (زمزم فعلی) در تهران و اهواز، کارخانه یخسازی کورس اخوان و حدود ۱۵۰ پروژه مسکونی خصوصی را بر عهده داشته است.
وی در دنیای ابعاد از معانی پر رمز و راز باطن سخن به میان میآورد و برای بزرگانی که معمار و طراح آرامگاهشان بوده، کوشیده است تا معانی باطنی، فلسفه نظری و ساحت وجودی هر یک را در نقش مقبرهاش متجلی و نمایان سازد. به عنوان مثال استاد سیحون در سال ۱۳۳۸، طرح آرامگاه حکیم عمر خیام را مبتنی بر اصول ریاضی و مثلثاتی خیام، پایهگذاری و طراحی کرده است.
استاد سیحون یک نقاش چیرهدست نیز بود و آثار سیاه قلم او بارها در گالریها معروف جهان به نمایش درآمد. او در کنار معماری به نقاشی از مناظر و روستاهای ایران میپرداخت و نمایشگاههایی از آثار خود را در ایران و در خارج از ایران برپا کرده است.
تصویرهایی که تا دهه 30 و 40 خورشیدی در ادبیات ایران از دهات به خواننده میداد، تصاویری از نمادهای نکبت و نحوست بود. دهات جایی بود برای استثمار، فقر و محرومیت. هوشنگ سیحون شاید اولین کسی بود که زیباییهای ساده روستاهای دورافتاده ایران را کشف کرد و با سیاه قلم توانای خود زوایای هنری و معماری آنرا به تصویر کشید. آثار نقاشی وی در نمایشگاهی در دانشگاه ماساچوست در سال ۱۳۵۱ در کنار آثار هنرمندانی چون پیکاسو و سالوادور دالی به نمایش درآمد.
مهندس هوشنگ سیحون در پنجم خرداد ۱۳۹۳ در سن ۹۳ سالگی در شهر ونکوور کانادا با کوله باری پربار از دستاوردهای معماری و هنری درگذشت. نگارنده این افتخار را داشت تا در چند جلسه به طرح برخی سوالات پیرامون تاریخ معماری ایران و جهان از ایشان بپردازد. امید است که این مصاحبه مورد توجه نسل جوان معماران و مهندسان ایرانی قرار گیرد.
در قرن هفتم میلادی که اسلام ظهور پیدا کرد تاثیر خاصی روی معماری گذاشت و یک موجی از مسجد سازی شروع شد. این دوران همزمان با دوران معماری گوتیک و سپس نهضت رنسانس در اروپا بود. چه تاثیراتی سبک معماری اروپایی روی معماری کشورهای مسلمان و به خصوص کشورهای سواحل مدیترانه داشت؟
معماری در کشورهای مسلمان تاثیر مستقیم از معماری ساسانیان گرفته بود و آنچه میخواهم عرض کنم برعکس سوالی است که مطرح کردید که گفته میشود معماری اروپا روی معماری این ممالک تاثیرگذار بوده است. برای اثبات این ادعا باید به مدارک و اسناد منتشر شده برگردیم.
در اواسط دوران قاجار حول و حوش زمان ناصرالدین شاه، یک خانم و آقای فرانسوی به نام «ویولافوا» برای مطالعه معماری و فرهنگ و مناسبات اجتماعی به ایران سفر میکنند. علت انتخاب ایران بسیار جالب بوده چرا که آنها به دنبال منشا و سرچشمه سبک معماری گوتیک بودند. یک دوست باستانشناسی داشتند که آنها را راهنمایی میکند که برای رسیدن به منظور خود باید به ایران بروند. آنها پس از سفر کتاب معروف «ویولافوا» را نوشته و منتشر میکنند. این کتاب همهاش در مورد ایران است و راجع به آثار باستانی. آنها اینطور تتبع میکنند که به همان نتیجهای که در کتاب «شوازی» هست رسیدند که تاثیر معماری ساسانی بر معماری کلیساها و بازیلیکها و سبک معماری بیزانس خیلی زیاد بوده که بعدا از دل آنها معماری روم و گوتیک متولد شده است.
به همین ترتیب معماری کشورهای مسلمان نه تنها در همان آغاز ظهور اسلام بلکه تا قرنهای متوالی تحت تاثیر معماری ایرانی بوده است. از جمله در قاهره مسجدی هست به نام مسجد حسن که برای ساختن آن، سلطان حسن معمارش را مامور میکند که به ایران رفته و از روی کاخهای ساسانی فکر و ایده بگیرد و آنرا بسازد که این مسجد الگویی از معماری ایرانی است.
یک نمونه دیگر مسجدی هست در نزدیکی شهر سامره در عراق فعلی که مسجد بسیار عظیمی است با ظرفیت ۸۰ هزار نمازگزار. در بیرون این مسجد منارهای ساخته شده که به صورت مارپیچ بالا رفته بهنام «ملویه». وقتی «ویولافوا» مطالعه میکند متوجه میشود که این مناره الگوبرداری شده از یک برج آتش متعلق به قبل از اسلام در شهر فیروزآباد در استان فارس است. همین مناره ملویه بعدا سرمشق منارههای مشابهی در یک مسجد مصر میشود به نام مسجد «ابن طولون». پس میبینید که تاثیرگذاری معماری ساسانی صرفا به صدر اسلام نبوده بلکه طی قرون و اعصار این تاثیرگذاری وجود داشته است.
در مورد معماری اروپا نیز بحث دقیقا همین است و آن اینکه این معماری شرق بوده که روی معماری اروپا تاثیر گذاسته است، دلیلش نیز استیلای اعراب بر اسپانیا و معماری شهرهایی همچون گرانادا و کوردوبا یا به قول اعراب غرطبه و غرناطه بود. معروفترین بناهای آن شهرها کاخ الحمرا و مسجد غرطبه بودند که تحت تاثیر همان جریانات تجاری- فرهنگی که از تیسفون آغاز شد و پس از طی کردن اروپا و شمال آفریقا به اسپانیا رسیده بودند، خلق گردیدند.
همین امر در معماری بیزانس به خوبی مشهود است. تمام ستونبندیهای کاخهای هخامنشی در تخت جمشید را میتوان در معماری بیزانس منتهی با قوسهای بیزانسی مشاهده کرد.
یک نکته جالب دیگر در مورد قوسهای عربی قابل ذکر است. میگویند یک قوس مخصوص معماری عربی است که یک نیمدایرهای است که دو لبه منتهیالیه آن که معمولا بالای ستون قرار میگیرد، بیرون زده است. در حقیقت برآمدگی گردی قوس که از ستون بیرون زده، یعنی از حد بنای قوس روی ستون بیرون آمده است، یک چیز تزئینی است ولی اصل بنای این نوع قوس متعلق به معماری ساسانی است؛ برای اینکه آنها برای زدن این قوس یک قالب نیمدایره چوبی روی جرز و ستون میگذاشتند و سپس طاق را روی آن قالب میساختند و سپس قالب را بر میداشتند.
اعراب همین شیوه و تکنیک را نسخهبرداری کردند به اضافه اینکه پس از برداشتن قالب نیم دایره را ادامه داده و حد فاصل لبه جرز و نیم دایره را پر کردهاند که صرفا جنبه تزئینی و دکور دارد و همین حالت را در مسجد غرطبه میبینید.
البته نباید یک بعدی قضاوت کرد و شکی نیست که تاثیرات همیشه متقابل بوده است و اینطور نیست که فقط شرق بر غرب تاثیر گذاشته باشد ولی در مجموع تاثیرات شرق بر غرب میچربیده است. معماریهای ارمنی، روسی، رومانی، ترکی و بلغاری را که بررسی میکنیم ترکیبی از هر دو معماری شرق و غرب را حس میکنیم.
یک نویسنده تاریخ معماری گفت «جنگ جهانی اول همچون رودخانهای خروشان معماری کهن را از معماری مدرن جدا کرد»، نظر شما چیست؟ اساسا معماری مدرن چیست؟ مشخصات آن کدام است و نقش چهرههایی چون لو کوربوزیه، پره، گارنیه، رایت و امثالهم در آن چه بود؟
همیشه جنگها در دنیا تاثیرات و تحولات عمیق و ریشهداری از خود به جا میگذارند که بعضا حاصل آنها برای زمان خاص خودشان قابل درک نبوده است. جنگهای جهانی اول و دوم نیز از این قاعده مستثنا نیستند. در جنگها ابزاری اختراع میشوند که پس از پایان یافتن جنگ موارد استفادههای مختلفی در زندگی و پیشرفت علوم پیدا میکنند. مثلا رادار و موشک در جنگ جهانی دوم برای اهداف نظامی اختراع شد ولی بعدها در خدمت هوانوردی و فضانوردی و علوم ارتباطات قرار گرفت. یا موشک ب۲ را که آلمانها اساسا برای کوبیدن اهداف دوردست اختراع کردند بعدا وسیله ارسال ماهواره به فضا شد.
این واقعیت در بسیاری از زمینههای تکنولوژیکی و الکترونیکی، حتی اختراع ترانزیستور و کامپیوتر هم صادق است که با هدف و منشای نظامی شروع شدند ولی بعدها در خدمت مصارف صلحجویانه قرار گرفتند.
پس تحت تاثیر جنگ و نیازهای رزمی، اتفاقات و تحولاتی به وقوع میپیوندند و ابزار و امکاناتی در اختیار بشر قرار میگیرند که معماری از آن مستثنا نیست. با این حال اگرچه جنگ جهانی اول و سیر سریع تحولات تکنیکی پس از آن و اختراعات مختلف، روی معماری تاثیر گذاشت ولی منشای معماری مدرن جنگ نبود و به قبل از آن برمیگشت.
معماری مدرن از پس از انقلاب صنعتی گام به گام پا به عرصه وجود گذاشت و همگام با رشد تحولات علمی و صنعتی در اروپا توسعه و تکامل یافت. به عبارت دیگر، تکنولوژی ساختمانسازی به یکباره با گذشته خود برش پیدا کرد. این برش و تحول در تمام زمینههای زندگی اجتماعی نیز واقعیت داشت به خصوص مساله سرعت. تا زمان این تحولات علمی و تکنولوژیکی که در اواخر قرن پیش اتفاق افتاد و علیرغم استفاده از چرخ و قدرت کشش اسب و دیگر حیوانات اهلی، سیر سرعت وسایل نقلیه در حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر در ساعت بود و این وضع طی قرنهای متمادی ادامه داشت.
وقتی که نیروی اسب جای خود را به نیروی مکانیکی و ماشین داد، این پدیده که زائیده تحولات علمی آن زمان بود سرعت را از ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر به 6۰،50 کیلومتر در ساعت رساند و سپس با اختراع هواپیما، مدتی قبل از جنگ جهانی اول و سپس اختراع موشک در جنگ جهانی دوم، سرعت حرکت بشر به آن چیزی رسید که اینک شاهدش هستیم که سفینهها با چه سرعتی به سمت کرات دیگر میروند.
این عامل سرعت در تمامی موارد و مظاهر زندگی بشر از لحظه به وقوع پیوستناش تا به حال خودنمایی میکند و این امر نه فقط خودنمایی کرده بلکه تاثیرات عمیقی نیز به جا گذاشته است. معماری هم یک جنبه از زندگی بشر است. با چنین دیدی متوجه میشویم که تحولات علمی در زمینههای سازندگی تولید در عالم معماری نیز تغییر ایجاد میکند.
تکنولوژی ساختمانسازی تا آن دوران عبارت بود از سنگ و آجر و چوب که با ورود مصالح جدید جایگاه پایهای خود را از دست دادند. دو ماده مهم و جدید، یکی آهن و دیگری بتن آرمه (یا بتن مسلح) بودند. ورود این دو ماده به ساختمان انقلابی در تکنیک ساختمانسازی ایجاد کرد.
این تکنولوژی جدید یک ابزار و وسیله بیان است که با گذشته متفاوت است. اگر در گذشته اجزا و عوامل ساختمانی را روی هم میگذاشتیم تا یک بنا ساخته شود، حالا قالببندی کرده و ساختمان را به یکباره میریزیم. این امر نه در مصالح و نه در تکنیک، هیچ شباهتی با گذشته نداشت و یک برش آشکار محسوب میشد.
اگر بخواهیم راجع به بتن صحبت کنیم، از اولین کسانی که مشعلدار اینکار بودند میتوان از برادران «پره» نام برد. آنها گفتند ما به جای اینکه مصالح کوچکتر را روی هم بگذاریم و یک ساختمان را به وجود بیاوریم، آن ساختمان را توی قالب بتنی و اسکلت فلزی در داخلش میگذاریم و بعد بتن ریخته شده این اسکلت را خواهد پوشاند. این دیدگاه نمادی است از بدن انسان. انسان از یک اسکلت سخت که همان استخوانها باشد ساخته شده است که رویش گوشت و پوست نرم پوشیده شده است. بتن آرمه نیز چیزی شبیه اندام انسان است.
این دو ماده تحولات عظیمی در معماری جهان به وجود آوردند و آرشیتکتها این امکان را پیدا کردند تا حدی خود را با سرعت تحولات و نیازهای بشری تطبیق بدهند و از این تکنولوژی به نفع معماری خاص خود بهره بگیرند. همین تکنیک آهن و بتن آرمه امکان اختراع و رشد قطعات پیشساخته ساختمانی را فراهم کرد که به کمک آنها و با سرعت فوقالعاده زیادی بتوان بنا را ساخت. این تحول تکنیکی و تجربی باعث شد که شکل و شمایل و سیمای معماری به کلی تغییر کرده و شکل نوینی به خود بگیرد که نام آنرا معماری مدرن گذاشتند.
ادامه در صفحه 10
سریالهای جدید جعفریجوزانی، لطیفی و آقاخانی در راه
ایسنا- محمدحسین لطیفی، مسعود جعفریجوزانی و سعید آقاخانی با ارایه طرحهای جدید به شبکه 3، قصد ساخت سریالهای جدید برای این شبکه را دارند.
مدیر گروه فیلم و سریال شبکه 3 با اعلام این خبر گفت: در حال حاضر طرحهای خوب و جدیدی از سوی محمدحسین لطیفی و سعید آقاخانی برای نوروز ارایه شده که تصمیم گرفتن برای انتخاب آنها سخت است چون هر دو کار از سوی نویسندگان و کارگردانان خوب تلویزیون ارایه شده است.
محمدرضا شریفی درخصوص سریال نوروزی شبکه 3 سیما گفت: قرار است اگر از عهده متن و پروداکشن کار محمد حسین لطیفی بربیاییم با وی مذاکره کنیم به جهت اینکه کار ایشان پروداکشن خاصی دارد و باید ارزیابی کنیم و ببینیم که به عید میرسد یا نه.
وی همچنین درخصوص متن جدید سعید آقاخانی گفت: متنی که از سعید آقاخانی به دستمان رسیده با فضای قبلی کارهای وی به شدت متفاوت است. متن این کارگردان پر و پیمان است.
شریفی درخصوص جدیدترین طرح مسعود جعفری جوزانی برای شبکه 3 سیما نیز گفت: نظرمان راجع به این کار مثبت است. این طرح قرار است در ماههای آتی عملیاتی شود.
شریفی درخصوص عملیاتی شدن کارهای جدید از سوی این کارگردانان توضیح داد: از هماکنون مقدمات ساخت این کارها را فراهم میکنیم تا در سال 93 آنها را به نتیجه برسانیم.
مرضیه برومند: استیضاح دکتر فرجیدانا بیاعتنایی به رای مردم است
ایلنا- هنرمند تئاتر، تلویزیون و سینمای کشور ضمن تاکید بر لزوم ایستادگی کابینه و رییسجمهور دربرابر فشارهای عدهای اقلیت در مجلس خطاب به آنها گفت: گویا برخی نمایندگان محترم فراموش کردهاند یا خود را به فراموشی زدهاند چه کسانی با چه هدفی به آقای روحانی رای دادهاند.
کارگردان سینما و تلویزیون در ارتباط با فشار اقلیت مجلس برای ایجاد تنش در وزارت علوم و دانشگاهها اظهار داشت: باتوجه به اینکه مدتی است به طور مستقیم با فضای دانشگاهی ارتباط ندارم اما میتوانم حس کنم جریان دانشگاهی در سالهای اخیر آسیب دیده و نیاز به ترمیم دارد. شاید دانشجویان گاهی تندروی کرده باشند اما نمیتوانیم از جوان انتظار دیگری داشته باشیم. وی با تاکید بر اینکه چنین روحیهای از ویژگیهای سنین جوانی است، ادامه داد: آقای فرجیدانا هم با درک این نکته سعی کرد فضای پیش آمده را با بازگرداندن دانشجویان ستارهدار برطرف کند.
این هنرمند خاطرنشان کرد: از طرفی با بازگرداندن استادانی که با تنگنظری از ادامه کار در دانشگاه محروم شدند؛ شرایطی را به وجود آورد که دانشجویان جوان بتوانند از تواناییهای آنها استفاده کنند.
برومند به شعار رییسجمهور برای ایجاد آرامش در کشور اشاره کرد و گفت: به خاطر داشته باشیم ایشان با رای فرهنگیان، فرهیختگان و طبقه متوسط اهل فرهنگ رای آورده و طبیعی است ما هم وظیفه داریم از آقای روحانی و کابینهاش حمایت کنیم و از آنها بخواهیم در برابر این فشارها ایستادگی کنند. این کارگردان سینما با تاکید بر اینکه اگر قرار باشد در بر همان پاشنه سابق بچرخد، رایدهندگان از بعضی نمایندگان ناراضی میشوند، تصریح کرد: گویا برخی نمایندگان محترم فراموش کردهاند یا خود را به فراموشی زدهاند چه کسانی و با چه هدفی به آقای روحانی رای دادهاند. این کارگردان سینما و تلویزیون افزود: تشکیل کابینه توسط حسن روحانی، علاوه بر اقشار مختلف حاصل رای طبقه متوسط تحصیلکرده و فرهیخته این سرزمین است که اتفاقا از چنین رفتارهایی آزرده خاطر هستند. برومند در انتها گفت: استیضاح دکتر فرجیدانا بیاعتنایی به رای مردم است.
سنگلج همچنان بدون مدیر اداره میشود
مهر- «به زودی مدیر تماشاخانه سنگلج معرفی میشود» این جملهای که مدیر روابط عمومی ادارهکل هنرهای نمایشی چندینبار به نقل از مدیرکل هنرهای نمایشی به رسانهها از جمله خبرگزاری مهر گفته است اما چند ماه است که تماشاخانه سنگلج در انتظار میزبانی مدیری است که باید برنامهریزی و فعالیت این سالن تئاتری را عهدهدار شود.
اواخر سال 92 به عنوان رییس تماشاخانه سنگلج منصوب شد و بعد از تعطیلات نوروز 93 بود که عباس غفاری نیز به عنوان مدیر روابط عمومی این مکان تئاتری انتخاب و معرفی شد.
هنوز مدتزمان زیادی از انتصاب این دو مدیر در تماشاخانه سنگلج نگذشته بود و برنامههای این دو مدیر جامه عمل به تن نکرده بود که با تصمیم حسین طاهری مدیرکل هنرهای نمایشی، پریسا مقتدی رییس مجموعه تئاتر شهر شد و عباس غفاری نیز مدیریت روابط عمومی ادارهکل هنرهای نمایشی را بر عهده گرفت و از آن تاریخ تاکنون سنگلج به عنوان خاستگاه تئاتر ملی بدون مدیر اداره میشود.
علیرضا نوروزیطلب درگذشت
ایسنا- علیرضا نوروزی طلب، استادیار گروه نقاشی و مجسمهسازی دانشگاه تهران سهشنبهشب درگذشت.
محمد فدوی، رییس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ضمن تایید خبر فوت این استاد دانشگاه اظهار کرد: علیرضا نوروزیطلب مبتلا به بیماری دیابت بود و البته به خاطر بیماریهای دیگری نیز دارو مصرف میکرد ولی مهمترین مشکل او داشتن قند و استفاده از انسولین بود که براثر همین بیماری سهشنبهشب (28 مرداد) در ساعت 9 شب درگذشت. این استاد دانشگاه افزود: این استاد دانشگاه که 60 سال سن داشت در گروه آموزشی نقاشی و مجسمهسازی پردیس هنرهای زیبا تدریس میکرد و از اساتید مباحث نظری هنر در حوزه حکمت هنر اسلامی و تجزیه و تحلیل آثار هنری بود. او استادی اندیشمند بود که مقالات متعددی را در حوزه مطالعاتی خود تالیف کرده بود و البته جنبه تئوریک کارش بر جنبه هنریاش میچربید.
بلیت «شهر موشها 2» پیشفروش میشود
ایرنا- با انجام همه هماهنگیها و اخذ همه مجوزهای قانونی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فیلم سینمایی «شهرموشها2» از روز چهارشنبه پنجم شهریور 1393 در گروه سینمایی قدس به روی پرده میرود. تهیهکنندگان این فیلم سینمایی اعلام کردند برای رفاه حال علاقهمندان سینما بلیتهای فیلم «شهرموشها2» از روز پنجشنبه 30 مرداد در 18 سینمای شهر تهران پیشفروش میشود.
سینماهای شکوفه، فرهنگ، آزادی، اریکه ایرانیان، ایران، ماندانا، کوروش، برج میلاد، ناهید، قدس، مرکزی، ملت، زندگی، عصر جدید، راگا، تماشا، فلسطین، جوان و فرهنگسرای خانواده آمادگی خود را جهت پیشفروش حضوری، تلفنی و آنلاین اعلام کردهاند.