ملکالشعرای بهار؛ شاعر، نویسنده، پژوهشگر و مرد سیاست: مرغ سحر ناله سر کن
محمدتقی بهار ملقب به ملکالشعرا در شانزدهم آبان 1265 خورشیدی در مشهد زاده شد. پدرش میرزا محمدکاظم صبوری، ملکالشعرای آستان قدس رضوی در زمان ناصرالدین شاه بود؛ مقامی که پس از درگذشت پدر به فرمان مظفرالدین شاه به بهار رسید. خاندان پدری بهار خود را از نسل میرزا احمد صبورکاشانی قصیدهسرای سرشناس عهد فتحعلی شاه میدانند و به همین جهت پدر بهار تخلص صبوری را برگزید.
مادرش از یک خانواده گرجی که در دوره عباسمیرزا به ایران آمده بودند نیز مانند پدر اهل سواد و شعر و دانش بود.بهار در چهار سالگی به مکتب رفت و در شش سالگی فارسی و قرآن را به خوبی میخواند از هفت سالگی نزد پدر شاهنامه را آموخت و اولین شعر خود را در همین دوره سرود. اصول ادبیات را نزد پدر فرا گرفت وقتی 15 ساله شد، اوضاع کشور یعنی مرگ ناصرالدین شاه و روی کار آمدن مظفرالدین شاه چنان بود که پدرش به این نتیجه رسید که با تغییر اوضاع دیگر کسی به شاعران اعتنایی نخواهد کرد و تقریبا او را از شعر گفتن بازداشت و تلاش کرد تا وی را به تجارت وادارد.
این تلاش اما به دو دلیل به نتیجه نرسید، نخست اینکه محمدتقی بهار چندان علاقهای به تجارت نداشت و دوم اینکه پدرش در سن 18 سالگی او درگذشت و موفق نشد که جلوی شاعر شدن او را بگیرد. در 20 سالگی به صف مشروطهطلبان خراسان پیوست و به انجمن سعادت خراسان راه یافت. اولین آثار ادبی- سیاسی او در روزنامه خراسان بدون امضا به چاپ میرسید.
بهار در 1288 خورشیدی روزنامه نوبهار را که ناشر افکار حزب دموکرات بود، منتشر ساخت و به عضویت کمیته ایالتی این حزب درآمد. این روزنامه پس از چندی به دلیل مخالفت با حضور قوای روسیه در ایران و مخاصمه با سیاست آن دولت به امر کنسول روس تعطیل شد. در 1334 انجمن ادبی دانشکده و نیز مجله دانشکده را بنیان گذاشت که به اعتقاد او مکتب تازهای در نظم و نثر پدید آورد. علاوه بر بهار عدهای از اهل قلم مانند عباس اقبالآشتیانی، غلامرضا رشیدیاسمی، سعید نفیسی و تیمور تاش با این مجله همکاری داشتند. انتشار نوبهار بارها ممنوع و دوباره آزاد شد.
در مجلس پنجم بهار در صف مخالفان جمهوری رضاخانی جای گزید و معتقد بود که موافقت سردار سپه با جمهوری، اسباب تردید مردم شده است و مردم نتیجه چنین جمهوری را دیکتاتوری رضاخان میبینند. در پایان دوره ششم مجلس با استقرار سلطنت رضاشاه، دیگر زمینهای برای فعالیت سیاسی بهار وجود نداشت و او هوشمندانه از سیاست کناره گرفت وی پیش از آن در تیرماه 1305 به عضویت شورای عالی معارف منصوب شده بود که این سمت را تا 1322 حفظ کرد.
بهار در این دوران به فعالیت علمی و آموزشی روی آورد و در کنار استادانی چون عباس اقبالآشتیانی، بدیعالزمان فروزانفر و صادق رضازادهشفق در سال تحصیلی 1308-1307 در دارالمعلمین عالی به تدریس پرداخت و در 1308، به اتهام مخالفتهای پنهان با رضاشاه، برای مدتی به زندان افتاد و تا 1312 چند بار به حبس و تبعید محکوم شد. در 1312 از زندان آزاد و به اصفهان تبعید شد و در 1313 با وساطت محمدعلی فروغی برای شرکت در جشنهای هزاره فردوسی به تهران فرا خوانده شد.
***
سرشارترین دوران کار علمی بهار که با انزوای او در سال 1307 پس از پایان مجلس ششم و کنارهگیری از مجلس آغاز شده بود غنای بیشتری یافت در این دوره بار دیگر به مطالعه متون و تتبع و تحقیق ادبی و زبانی پرداخت. از دستاوردهای ادبی و علمی او در این دوره میتوان به تصحیح متون، ترجمه آثاری از پهلوی به فارسی، تالیف سبکشناسی و نگارش احوال فردوسی بر مبنای شاهنامه اشاره کرد. در 1316 تدریس در دوره دکترای ادبیات فارسی را به عهده گرفت.
با سقوط رضاشاه در شهریور 1320، بهار مجددا به فعالیت سیاسی و اجتماعی روی آورد و قصیده حبالوطن را در اندرز به شاه جدید سرود. روزنامه نوبهار را دوباره منتشر کرد و تاریخ مختصر احزاب سیاسی را در 1322 نگاشت. از 1322 تا 1326، رییس کمیسیون ادبی انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی بود و اولین کنگره نویسندگان ایران در 1324 از طرف این انجمن به ریاست او تشکیل شد.
پس از غائله آذربایجان در 1324، بهار زیر لوای قوامالسلطنه به فعالیت سیاسی روی آورد و در کنگره حزب دموکرات ایران مجدانه شرکت کرد. در بهمن 1324 در کابینه قوام وزیر فرهنگ شد، اما وزارت او چند ماهی بیش طول نکشید و استعفا کرد. در 1326به عنوان نماینده تهران در مجلس پانزدهم انتخاب شد و ریاست فراکسیون حزب دموکرات را به عهده گرفت. در خرداد 1329 جمعیت ایرانی هواداران صلح تاسیس شد و بهار که از پایهگذاران آن بود (اعضای موسس دیگر: دکتر علی شایگان، حائریزاده، مهندس قاسمی، دکتر حکمت، احمد لنکرانی، محمد رشاد و محمود هرمز) به ریاست جمعیت انتخاب شد و قصیده معروف جغد جنگ را به اقتفای چکامه بلند منوچهری سرود.
بهار در روز دوم اردیبهشت 1330 خورشیدی در خانه مسکونی خود در تهران زندگی را بدرود گفت و در شمیران در آرامگاه ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.
***
آثار منثور و منظوم بهار متنوع است که انواع شعر سنتی و اشعار به زبان محلی، تصنیف و ترانه، مقالهها و سخنرانیهای سیاسی و انتقادی، رسالههای تحقیقی، نمایشنامه، اخوانیات و مکتوبات، تصحیح انتقادی متون، ترجمههای متون پهلوی، سبکشناسی نظم و نثر، دستور زبان، تاریخ احزاب، مقدمه بر کتابها و حواشی بر متون به خصوص شاهنامه فردوسی را دربرمیگیرد.
مهمترین اثر بهار دیوان اشعار اوست که به اعتباری کارنامه عمر او نیز بهشمار میرود. این دیوان در زمان حیات او به چاپ نرسید. در میان آثار تحقیقی بهار نیز سبکشناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی ممتاز است. این کتاب حاصل 30 سال تتبع و تدریس استاد است و هنوز هم کتابی در این موضوع که بتواند با آن رقابت کند تالیف نشده است.
بهار بخشی از سبکشناسی شعر را نیز که چند دوره آن را درس داده و با وزارت فرهنگ در بهار 1329 برای چاپ و نشر آن قرارداد بسته بود، نوشت که با شدت گرفتن بیماری سل مجال آن را نیافت تا تدوین و نگارش این اثر را به پایان برساند اما تقریرات درسی او با عنوان تاریخ تطور شعر فارسی چاپ و منتشر شد.بهار در تدوین دستور زبان، معروف به دستور پنج استاد (تهران، 1329) سهم عمده دارد به ویژه در مبحث فعل، تمایز ماده مضارع و ماضی و انواع مشتقات هر یک ابتکار شخصی اوست.
***
برخی بر این باورند که بعد از جامی در انسجام کلام و روانی طبع و جامعیت، شاعری هم پایه بهار نداشتهایم. بهار تحصیلات خود را به شیوه امروزی فرا نگرفته بود، اما با مطالعه عمیق در آثار گذشتگان به مدد حافظه پربار و سرشار خود، این نقیصه را جبران کرد و در فنون ادبی و تحقیقی به پایهای از جامعیت رسید که بزرگترین محققان زمان به گفتهها و نوشتههای او استناد میکردند. به زبان عربی تا آن حد که بتواند از مسیر تحقیق و تتبع به آسانی بگذرد آشنا بود و با زبانهای فرانسه و انگلیسی تا حدودی آشنایی داشت. دیوانهای شاعران سلف را به دقت خوانده بود و این خود به حضور ذهن او در یافتن و به کار بردن لغات در ترکیبات شعری یاری میرساند.
از تصنیفها و ترانههای سروده بهار میتوان به بهار دلکش، باد صبا بر گل گذر کن، ای شکسته دل، ز من نگارم، عروس گل، به اصفهان رو و معروفترین آنها مرغ سحر اشاره کرد.
در میان کتابهای متعدد و متنوعی که او نگاشته میتوان به چند نمونه اکتفا کرد: یادگار زریران (ترجمه منظوم از پهلوی) زندگانی مانی، احوال فردوسی، تاریخ سیستان، سبکشناسی (سه جلد)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی، دستور زبان فارسی پنج استاد، شعر در ایران و دیوان اشعار که پس از فوتش در 1335 منتشر شد.
هوشنگ ابتهاج (سایه) شاعر بزرگ ایران زمین در کتاب «پیر پرنیان اندیش»- در صحبت سایه- در صفحه 853 میگوید: ملک شاعر غزل نیست ولی چند غزل مشهور و قشنگ دارد. سایه به ویژه به غزل معروف بهار اشاره میکند که اینگونه آغاز میشود؛ افسوس که افسانهسرایان همه رفتند/ اندوه که اندوهگساران همه رفتند.
در همین کتاب سایه به نقل از نوشته دکتر باستانیپاریزی میگوید: «ملک این غزل را بعد از مرگ عارف گفته و چاپ نشده بود. سال 1328 دکتر باستانی، همکار حبیب یغمایی در مجله یغما بود اون موقع دفتر شعر بهار پیش یغمایی بود وقتی علامه قزوینی فوت میکند دکتر باستانی بیاجازه بهار غزل را در یغما چاپ میکند...»
به گفته سایه، ملکالشعرای بهار، شاعر خیلی بزرگی است که هنوز قدرتش شناخته نشده است.
سایه در «پیر پرنیاناندیش» میگوید: شهریار به سه شاعر خیلی احترام میگذاشت ملک، ایرج و نیما...
***
در سالهای کودکیام پدر من در ساوه و دهات اطراف آن به عنوان پزشکیار کار میکرد. در ساوه مردی رها از خود و فارغ از تمام متعلقات و رفتارهای رایج در کوچه و خیابانها میچرخید و شعر و آواز میخواند.
نخستین شنیدههای شعری من جدا از لالاییهای سنتی کشورمان که هنوز و همچنان در یاد دارم از زبان او بود:
من نگویم که مرا از قفس آزاد کنید/ قفسم برده به باغی و دلم شاد کنید
سروده معروف ملکالشعرای بهار که صد البته سال ها بعد نام شاعرش را شناختم.
قصیده ماندگار بهار با عنوان دماوند که عظمت و شکوه و میهنپرستی از آن میبارد برای من بسیار خاطرهانگیز و دوستداشتنی است؛ ای کوه سپید پای در بند... دماوند را میگوید... یاد بهار را با این بیت از او گرامی میدارم؛ در طواف شمع میگفت این سخن پروانهای/ سوختم زین آشنایان ای خوشا بیگانهای... .
نظرسنجی ورایتی از اهالی سینما؛ دومین شانس کسب نخل طلای کن به فرهادی رسید
فیلم «گذشته» جدیدترین ساخته «اصغر فرهادی» در نظرسنجی نشریه سینمایی«ورایتی» به عنوان دومین شانس کسب نخل طلای کن امسال شناخته شد. با اعلام فیلمهای بخش رقابتی جشنواره کن، نشریه سینمایی معروف «ورایتی» با راهاندازی یک نظرسنجی، شانسهای کسب نخل طلای کن 2013 را در معرض افکار عمومی قرار داده است.
فیلم «گذشته» ساخته جدید اصغر فرهادی در این نظرسنجی با کسب
71 / 12 درصد آرا به عنوان دومین شانس کسب نخل طلا معرفی شده است. این در حالی است که فیلمهای کارگردانان نامداری چون رومن پولانسکی، استیون سودربرگ، برادران کوئن و پائولو سوزیتنو در این نظرسنجی پایینتر از فیلم فرهادی قرار دارند. طبق این نظرسنجی که تاکنون بیش از 360 نفر در آن حضور داشتهاند، فیلم «فقط خدا میبخشد» به کارگردانی «نیکولاس وندینگ» با کسب 62/27 درصد از آرا به عنوان شانس اول کسب نخل طلای کن معرفی شده است. پس از فیلم فرهادی، فیلم «درون لیون دیوس» ساخته برادران «کوئن» با 22 / 10 درصد آرا سومین شانس کسب نخل طلاست.
در رتبههای سوم تا پنجم این نظرسنجی نیز به ترتیب فیلمهای «نبراسکا» ساخته الکساندر پاین، «مهاجرم» ساخته جیمز گری و فیلم «ونوس در پوست خز» به کارگردانی رومن پولانسکی قرار گرفتهاند.
فیلم «آن سوی کاندلابرا» ساخته استیون سودربرگ با 08/6 درصد آرا و همچنین فیلم «زیبایی بزرگ» ساخته «پائولو سورنتینو» با 21/2 درصد آرا به ترتیب به عنوان شانسهای ششم و دهم نخل طلای کن شناخته شدهاند.
این نظرسنجی هماکنون با عنوان «چه کسی برنده نخل طلا خواهد بود؟» در وبسایت ورایتی در حال برگزاری است.
پخش زنده مناظرهها بستگی به تعداد نامزدها دارد
مدیر شبکه یک سیما میگوید که اگر تعداد نامزدهای ریاستجمهوری محدود باشد، تلویزیون میتواند مناظره نامزدها را به صورت زنده پخش کند.
نشست مدیر شبکه یک سیما با اهالی رسانه به منظور تشریح برنامههای این شبکه در سال جاری دوشنبه دوم اردیبهشتماه در سالن نشستهای شبکه یک سیما برگزار شد. در ابتدای این نشست مهدی فرجی با اشاره به نزدیک شدن به زمان انتخابات گفت: با نزدیک شدن به زمان انتخابات شبکه یک سیما نیز برنامههایی برای این مناسبت خواهد داشت و برنامههایی نیز با موضوع نامگذاری سال «حماسی سیاسی و حماسه اقتصادی» در دست تولید داریم. به عنوان مثال برنامه «پایش» از ابتدای شروع سال اولویتش را شعار سال قرار داده است.
مدیر شبکه یک سیما از تصمیم صداوسیما برای پخش زنده مناظرههای تلویزیونی نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری خبر داد و گفت: پخش این مناظرهها به تعداد نهایی نامزدها بستگی دارد.
فرجی افزود: در شورای معاونان سازمان صداوسیما تصمیم بر این بوده که این مناظرهها زنده برگزار و پخش شود اما این مساله بستگی به تعداد نامزدها دارد.
وی گفت: بهطور طبیعی در فرصت تبلیغات انتخاباتی که طبق قانون 20 روز است، فقط در صورتی میتوان مناظره تلویزیونی برگزار کرد که تعداد نامزدها محدود باشد، در غیر این صورت صداوسیما فکری برای معرفی نامزدها خواهد کرد. فرجی از اظهارنظر درباره کم و کیف برگزاری مناظرهها خودداری و تاکید کرد که تصمیمگیری درباره این موضوع در ستاد انتخابات صداوسیما که مسوولیت آن با معاون سیاسی این سازمان است، اتخاذ میشود. وی در عین حال گفت: در مهلت 20 روزه تبلیغات نامزدهای ریاستجمهوری، پخش سریالهای تلویزیونی قطع نمیشود و برگزاری مناظرهها آسیبی به جدول پخش مجموعههای تلویزیونی شبکههای سیما نمیزند. مدیر شبکه یک سیما مستند «سراج» و برنامه «نوبت مردم» را از جمله برنامههای انتخاباتی این شبکه عنوان کرد و ادامه داد: برنامه «سراج» به تاریخچه انتخابات در ایران خواهد پرداخت و «نوبت مردم» نیز با هدف دعوت از مردم برای مشارکت در انتخابات طراحی شده است. به گفته فرجی، برنامهای در خصوص عملکرد و وظایف شورای نگهبان و اهمیت نظارت نهادهای نظارتی بر بحث انتخابات در دست تهیه است و برنامههای گفتوگو محور با موضوع انتخابات طراحی شده است که به تدریج در جدول پخش شبکه یک قرار میگیرند.
کنسرتهایی که اردیبهشت برگزار میشوند
گروه فرهنگ- گروههای موسیقی در شبهای بهاری سازهایشان را کوک میکنند. رضا یزدانی که این روزها آلبوم «خاطرات مبهم»اش جزو پرفروشهاست، 16 و 17 اردیبهشتماه در سالن همایشهای برج میلاد تهران به روی صحنه میرود.
کنسرت علی لهراسبی هم 15 اردیبهشتماه در سالن همایشهای برج میلاد برگزار میشود او که «تصمیم» آخرین آلبوم موسیقیاش بود، هر شب در دوسانس 18 و 21:30 اجرا میکند.
9 و 10 اردیبهشتماه هم بابک جهانبخش به برج میلاد میرود. «من و بارون» عنوان آخرین آلبوم این خواننده پاپ است که قطعات این آلبوم در کنسرتش که در دو سانس 18:30 و 21:45 برگزار میشود، اجرا خواهد شد.
علیرضا روزگار هم خواننده جوانی است که پنجم اردیبهشتماه برای اولینبار در اریکه ایرانیان کنسرت میدهد. این اجرا در دو سانس 18 و 21 به روی صحنه خواهد رفت.
کنسرت موسیقی اصیل ایرانی و محلی کردی هم پنجم و ششم اردیبهشتماه با اجرای گروه «ترنگ» برگزار میشود این اجرا در تالار ایوان شمس و در ساعت 20 برگزار خواهد شد.
کنسرت ودود موذن خواننده، نقاش و مجسمهساز اردبیلی با همراهی گروه «خطایی» از 10تا 12 اردیبهشت و همزمان با ایام ولادت حضرت فاطمه زهرا(س) در تالار وحدت اجرا میشود.
18 تا 20 اردیبهشتماه هم گروه کیوان ساکت به خوانندگی سالار عقیلی در تالار وحدت به روی صحنه میروند. غلامعلی پورعطایی، دوتارنواز خراسانی هم این گروه را همراهی خواهد کرد این اجرا ساعت 21:30 به روی صحنه خواهد رفت.
کنسرت گروه موسیقی «همنوازان چاوک» به سرپرستی عبدالرضا جلالی 5 و 6 اردیبهشتماه و در ساعت 21 در تالار رودکی برگزار خواهد شد.
مطالبات تئاتریها همچنان پرداخت نشده است
هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر در شرایطی برگزار میشود که خانه تئاتر به عنوان برگزارکننده این برنامه هنوز بخشی از مطالبات سال گذشته را دریافت نکرده است.
ایرج راد، مدیرعامل این تشکل صنفی درباره وضعیت بودجه خانه تئاتر در آستانه برگزاری هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر گفت: تاکنون هیچ بودجهای دریافت نکردهایم و همچنان حدود 80 میلیون از بودجه سال گذشته را طلب داریم. وی افزود: در این مدت خانهتئاتر بیش از 50 میلیون تومان هزینه کرده و علاوه بر آن بیش از 40 میلیون تومان بدهکاریم.
راد درباره مشکلات اقتصادی خانه تئاتر در برپایی برنامههای هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر توضیح داد: با وجود تمام مشکلات سعی میکنیم در حد امکان این برنامهها را برگزار کنیم.
او در پایان درباره جذب اسپانسر برای برپایی این برنامهها گفت: خانه تئاتر شخصا اسپانسر نگرفته است اما بعضی از انجمنها مشغول پیگیری هستند که معلوم نیست پیگیریشان به نتیجه برسد.
هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر از 7 تا 14 اردیبهشتماه در خانه هنرمندان ایران برگزار میشود. در این هفته هر یک از انجمنهای زیر پوشش خانه تئاتر برنامههای ویژه خود را برگزار و مشکلات و مسایل صنف خود را مطرح خواهند کرد.
قرار است روز 7 اردیبهشتماه از ساعت 15 تا 16 نشستی خبری با حضور اعضای هیاتمدیره خانه تئاتر برگزار شود و پس از آن با برپایی برنامههای فضای باز و گشایش نمایشگاههای عکس،پوستر و... هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر آغاز میشود.
اکران «این یک رویاست» در ژنو
مهر- کارگردان «این یک رویاست» از اکران این فیلم در دو سینما در ژنو خبر داد و گفت که دیگر برای روی پرده رفتن فیلمش در ایران اصراری ندارد.
محمود غفاری کارگردان «این یک رویاست» با اعلام اینکه از اکران عمومی فیلمش صرفنظر کرده است به خبرنگار مهر گفت: منتظر گرفتن پروانه ویدیویی این فیلم هستم با توجه به اینکه سینمای مستقل و فرهنگی در گیشه و اکران شرایط خوبی ندارند ترجیح دادم به جای اکران، فیلم را در شبکه خانگی عرضه کنم.
وی افزود: همانطور که دیدید فیلم «قاعده تصادف» هم با وجود اینکه فیلم مستقل، شریف و فرهنگی است اما نتوانست در یک شرایط متعادل اکران عمومی شود به همین دلیل به فکر اکران عمومی فیلم «این یک رویاست» نیستم.
غفاری ادامه داد: «این یک رویاست» خردادماه در جشنواره بینالمللی ادینبورگ به نمایش درمیآید البته هماکنون نیز به مدت چهار هفته در دو سینما در ژنو اکران عمومی شده و تلاش میکنم در آینده نزدیک این اکرانهای بینالمللی ادامه یابد.
وی درباره فعالیت جدید خود گفت: هماکنون روی یک فیلمنامه با موضوع اجتماعی کار میکنم و به زودی برای گرفتن پروانه ساخت آن اقدام خواهم کرد. این فیلم درباره مادری است که دخترش دچار مشکلی میشود و او از شهرستان به تهران میآید تا این مشکل را برطرف کند اما...
فیلم «این یک رویاست» که در آن حدیث میرامینی، الهام کردا، حمید ابراهیمی، مهدی پورموسی و مهران رجبی بازی دارند به مشکلات یک دختر جوان در شهر تهران میپردازد که سرگشته به دنبال راه چارهای است تا بتواند بدهیهای خود را پرداخت کند.
این فیلم در ابتدای سال 92 جایزه استعداد درخشان جشنواره فرایبورگ را دریافت کرد.
داستانهای سیمین دانشور به ایتالیایی ترجمه شد
دو کتاب داستانی «شهری چون بهشت» و «به کی سلام کنم؟» از نوشتههای سیمین دانشور به زبان ایتالیایی ترجمه شد.
غلامرضا امامی، نویسنده و مترجم با اعلام این خبر به ایسنا، گفت: کتابهای «به کی سلام کنم؟» و «شهری چون بهشت» توسط آریانا فرخی به زبان ایتالیایی ترجمه شده و در آینده منتشر خواهد شد.
وی افزود: من نیز بر این کتابها دیباچهای به زبان ایتالیایی درباره زندگی، زمانه و داستاننویسی سیمین دانشور نوشتهام.
سیمین دانشور، داستاننویس و مترجم نخستین زن ایرانی است که به شکل حرفهای در زبان فارسی داستان نوشت.
مهمترین اثر او رمان «سووشون» است که نثری ساده دارد و به زبانهای متعددی ترجمه شده است. این کتاب از جمله پرفروشترین آثار ادبیات داستانی در ایران محسوب میشود.